HEGAZTIAK
Txantxangorria: Bizkarralde marroia eta laranja-koloreko bularra dituen txori txikia da, 14 cm. Gorputz lodikotea du eta hanka luzeak, begi handi eta beltzak eta moko fina ditu. Ornogabeak jaten ditu nagusiki eta neguan haziek osatzen dute bere jatekoa. Baso eta landazabalak ditu gogoko, baina leku gizatartuetan ere bizi da. Euskal Herrian, eskualde atlantikoan arrunta da eta urriagoa mediterraniarrean.
Txepetxa: Oso hegazti txikia da, 9 cm luzeran eta 11 g pisuan. Gorputz lodikotea, moko fina eta lumaje arrea ditu. Isatsa beti altxatuta eraman ohi du eta intsektuak eta ornogabe txikiak jaten ditu. Ar bakoitzak hainbat habi egiten du eta bakoitzera eme bat erakartzen saiatzen da. Hori dela eta, batzuetan poligamoak izaten dira. Edozein lekutan bizitzeko gai da, baita gizatartuetan ere, eta Euskal Herrian oso arrunta da.
Sasi-txori arrunta: Bizkarralde arre berdexka eta sabelalde horixka argia dituen txori txikia da, 13 cm-koa. Intsektuak eta ornogabe txikiak jaten ditu eta zuhaixka eta sasi arten ibiltzen da beti. Migratzailea da. Zuhaixka handiak edo zuhaitz txikiak dauden landazabalak ditu gogoko batik bat.
Martin arrantzalea: 16 cm-ko gorputz sendoa, hego eta isats laburrak, buru handia eta moko luze eta sendoa ditu. Lumajea buru eta bizkarraldean berde urdinxka distiratsua da eta sabelaldean arre gorrixka. Uretatik gertu egiten du hegan eta arrain txiki edo intsektu urtarrak jaten ditu. Habia ibaiertzeko ezpondetan egiten du. Ibaien egoera txarra dela eta, nahikoa urria da Euskal Herrian.
Buztanikara horia: 18 cm-ko gorputz liraina, isats luzea, nahikoa moko luzea eta hanka luzeak ditu. Bizkarraldea gris urdinxka du eta sabelaldea horia. Maiz ibiltzen da lurretik oinez edo korrika eta tarteka hegaldi txikiak egiten ditu intsektuak harrapatzeko. Habia uretatik gertu egiten du, haitzetan edo eraikuntzetako zuloetan.
Buztanikara zuria: Gainerako buztanikarak bezala, gorputz liraina eta isats et hanka luzeak ditu, baina lumaje txuri beltza du. Oinez ibiltzean buztana mugitzeko ohitura du, ornogabe txikiak jaten ditu et habia sarritan teilatu eta paretetako zuloetan egiten du. 18 cm-ko txoria hau oso arrunta da Euskal Herriko isurialde atlantikoan.
Basahatea: Arrak, ugal sasoian, buru berdea, bular arrea eta iduneko zuria ditu. Gainerakoa gris edo marroixka du. Mokoa berdexka eta hankak laranja kolorekoak ditu. Oin palmatuak dituzte. Emea arrea da. Taldetan bizi da eta gauean uretatik kanpora irteten da jateko. Landareak, haziak, zizareak, zapaburuak... jaten ditu eta uretatik kanpo egiten du habia. 58 cm eta 1,5 Kg inguru izaten ditu.
Zozo arrunta: 24 cm-ko luzeraz, arra beltza da eta mokoa eta begien ingurua horiak ditu. Emea, aldiz, marroia da. Zizareak, bestelako ornogabeak eta fruituak jaten ditu eta zuhaitzak, sastraka, soroak eta larreak tartekatuta dauden lekuak atsegin ditu gehien. Habia zuhaixka, sasi edo belarretan ezkutatuta egiten du.
Ur-zozoa: 18 cm-ko gorputz sendoa, hego eta isats laburrak, buru eta garondo marroiak eta bular-alde zuria ditu. Gainerakoa gris iluna du. Ur-lasterretan bizi da normalean eta uretan murgildu eta igeri egiteko gai da. Intsektuak eta ornogabe urtarrak jaten ditu. Habia urertzeko haitzetan edo zuhaitzetan egiten du. Euskal Herrian, erreka garbiak dauden lekuetan bizi da.
Uroiloa: 32 cm-ko luzeraz, gorputz sendo eta iluna, hanka luze eta berdeak eta punta horidun moko gorria ditu. Landaredi ugariko ibai, laku eta paduretan bizi da eta leku horietako landareak jaten ditu, batez ere. Habia urertzeko landaredian ezkutatu egiten du. Euskal Herrian banaketa zabala du, baina inon ez da ugari ageri.
Kaio hankahoria: Gorputz-luzera 56-66 cm, hego-luzera 150 cm, pisua 1000 g., bizkarraldea eta hegoen goialdea gris urdinxkak ditu, hegoen muturrak beltzak eta gainerakoa zuria. Mokoa sendoa eta horia du, hankak era horiak eta oin palmatuak ditu. Mokoaren muturrean orban gorri nabaria du. Itsaslabarretan egiten du habia eta orojalea da. Euskal Herriko kostalde guztian ibiltzen da, baina leku gutxi batzuetan soilik egiten du habia.